Các giai đoạn phát triển của Tử Sa. (Phần 1)

Sự kiện lớn của Tử Sa.

Thời nhà Tống.

Triều đại Bắc Tống, thời kỳ cát tím sớm. Năm 1976, khu vực lò cát tím cổ đại đã được phát hiện ở núi Dương Giác, thị trấn Đinh Thục, Nghi Hưng. Tàn dư của bộ trà cát tím ban đầu đã được khai quật, và giới hạn trên của tuổi đã được xác minh là giữa triều đại Bắc Tống. Có thể suy đoán rằng niên đại của hiện vật này còn sớm hơn cả thời Cung Xuân, vào khoảng các triều Thành Hóa đến Hoằng Trị (1465–1505) đời Minh.

Thời nhà Minh.

Từ niên hiệu Chính Đức đến Gia Tĩnh (1506–1566), theo ghi chép trong Nghi Hưng huyện chí:

“Vào niên hiệu Chính Đức, có danh sư chế ấm tên là Cung Xuân (供春)chuyên chế tạo tử sa trà cụ.” Tác phẩm của ông mang phong cách tân kỳ tinh xảo, ôn nhã tự nhiên, thành mỏng mà chắc bền được giới trà nhân và văn sĩ thời bấy giờ hết sức mến chuộng.

Trong số đó, chiếc “Thụ Anh Sa Hồ” (树瘿砂壶) – Thân ấm mô phỏng hình dạng khối u của cây bạch quả lớn bên cạnh chùa Kim Sa, bề mặt cho thấy kết cấu tự nhiên. Thân ấm mỏng và nhẹ, được tạo hình bằng các kỹ thuật độc đáo như đào thìa và ấn ngón tay, để lại các sợi ngón tay, được xem là kiệt tác đương thời hiện đang được bảo tồn tại Bảo tàng Lịch sử Trung Quốc (nay là Bảo tàng Quốc gia Trung Quốc) như một minh chứng tiêu biểu cho đỉnh cao nghệ thuật tử sa thời Minh.

Vào giai đoạn cuối triều Minh, nghệ thuật chế tác tử sa bước vào thời kỳ cực thịnh với sự xuất hiện của danh sư Thời Đại Bân( 1573-1648) cùng hai học trò là Lý Trọng Phương và Từ Hữu Tuyền. Ba người được hậu thế tôn vinh là “Tam đại kỳ thủ trong giới chế ấm” – tức ba bậc thầy chế tác đỉnh cao trong dòng nghệ tử sa.

Các tác phẩm ấm trà do Thời Đại Bân chế tác đa dạng về hình thái, linh hoạt trong tạo hình, ngẫu hứng mà tinh xảo, đạt đến cảnh giới “xảo đoạt thiên công” tài nghệ sánh cùng tạo hoá. Hậu thế gọi các ấm do ông chế tác là “Thời Hồ” hoặc “Đại Bân Hồ”, xem đó là chuẩn mực, là khuôn vàng thước ngọc cho những thế hệ nghệ nhân đời sau noi theo.

Thời nhà Thanh.

Vào thời kỳ Khang Hy đến Ung Chính triều Thanh (1662–1735) mức độ phát triển của ấm tử sa đã được nâng cao hơn. Đặc biệt là từ giữa thời Khang Hy đến cuối triều đại Càn Long, xã hội ổn định, và phía nam sông Dương Tử giàu có và phổ biến. Từ các quan chức đến quý tộc đến các nhà văn và thương nhân, tất cả họ đều thích tử sa. Vào thời điểm đó, Tử Sa Nghi Hưng bước vào một thời kỳ thịnh vượng trong lịch sử. nghệ nhân tử sa Trần Minh Viễn (陈鸣远) được tôn xưng là bậc đại sư kiệt xuất, là danh thủ tiêu biểu nhất của thời đại. Các tác phẩm ấm trà do ông chế tạo nổi tiếng với tư duy tạo hình độc đáo, kỹ nghệ điêu khắc tinh vi, vừa giỏi đổi mới kiểu dáng, vừa tinh thông chạm khắc trang trí. Kỹ thuật của ông được đánh giá là tinh xảo, kết cấu khéo léo, bố cục tự nhiên mà không tầm thường, phối màu lạ mắt mà hài hòa. Trong đó, các tác phẩm mô phỏng hoa quả, thực vật hay ấm tử sa truyền thống đều được giới chơi ấm ca tụng là tuyệt phẩm.

Qua các tác phẩm của Trần Minh Viễn, ấm Tử Sa vượt qua chức năng đơn giản của bộ trà và có ý nghĩa văn hóa phong phú, trở thành sự kết tinh nghệ thuật của tử sa -thư pháp- điêu khắc và hội họa bằng mực.

Không chỉ chế tạo ấm trà, Trần Minh Viễn còn sáng tạo ra hàng chục loại trà cụ và đồ trưng bày bằng tử sa, với hình thức và công năng phong phú, góp phần đưa nghệ thuật tử sa thời Thanh bước lên một tầm cao mới.

Vào thời Càn Long triều Thanh (1736–1795), nghệ thuật chế tác tử sa tiếp tục phát triển rực rỡ với sự góp mặt của nhiều nghệ nhân danh tiếng như Trần Văn Bách (陈文柏), Trần Văn Cư (陈文居), các nghệ nhân ẩn danh dưới hiệu “Ký Thạch Sơn Phòng” (寄石山房), “Kinh Khê Thuỷ Thạch Sơn Nhân” (荆溪水石山人)…thời điểm này nghệ thuật trang trí trên Tử Sa đã phát triển đến đỉnh cao, với nhiều kỹ thuật như phù điêu, pháp lam, vẽ đất sét, chạm khắc sơn mài, men, bọc thiếc, đánh bóng, v.v.

Vào thời Gia Khánh và Đạo Quang triều Thanh (1796–1850), nghệ thuật tử sa tiếp tục phát triển rực rỡ với sự xuất hiện của nhiều bậc danh sư như Trần Mạn Sinh (陈曼生), Dương Bành Niên (杨彭年) những tên tuổi lừng danh trong lịch sử chế tác tử sa.

Trần Mạn Sinh vốn là một vị quan văn, giỏi thư họa, tinh thông triện khắc, từng giữ chức huyện lệnh Lịch Dương. Tương truyền ông từng thiết kế “Thập bát thức ấm - 壶样十八式", mười tám mẫu ấm trà độc đáo rồi giao cho Dương Bành Niên cùng các nghệ nhân khác chế tác. Các phần đề minh (văn khắc trên ấm) được thực hiện bởi những người trong môn hạ của Trần như Giang Thính Hương (江听香), Quách Tần Gia (郭频迦)…, thỉnh thoảng cũng có ấm do chính Mạn Sinh tự đề.

Loại ấm này được hậu thế gọi là “Mạn Sinh ấm” (曼生壶) kết tinh của văn nhân khí chất và nghệ thủ công tinh xảo, trở thành biểu tượng kinh điển của dòng tử sa thời Thanh.

Thời Dân Quốc.

Năm 1913, Nghi Hưng Thục Sơn thành lập một công ty gốm và thuê một bậc thầy nổi tiếng về cát tím làm kỹ thuật viên. Trong những ngày đầu của Trung Hoa Dân Quốc, Nghi Hưng đã sử dụng công ty để thành lập "Viện đào tạo sử dụng thợ gốm" ở Thục Sơn, và đặc biệt xây dựng lò rồng (Long Diêu) phục vụ công tác thực hành để tuyển dụng nhiều sinh viên. Đây là trường đầu tiên trong lịch sử Gốm sứ Nghi Hưng đào tạo tài năng cát tím.

Đây được xem là ngôi trường đào tạo tử sa chuyên nghiệp đầu tiên trong lịch sử gốm Nghi Hưng, đánh dấu bước ngoặt từ hình thức truyền nghề dân gian sang hướng giáo dục có hệ thống đặt nền móng cho sự phục hưng và phát triển hiện đại của nghệ thuật tử sa sau này.

Tháng 4 năm 1917, Nhà máy Gốm Sứ Tỉnh Giang Tô được thành lập tại Thục Sơn, Nghi Hưng, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quá trình hiện đại hoá ngành gốm tử sa. Nhà máy đã chiêu mộ các chuyên gia và thợ giỏi trong lĩnh vực gốm sứ, chuyên sản xuất các loại dụng cụ tử sa, đồng thời tiến hành nghiên cứu cải tiến về chất đất, màu đất và tạo hình tử sa, góp phần nâng cao chất lượng và giá trị thẩm mỹ của sản phẩm.

Năm 1932, tại Triển lãm Thủ công mỹ nghệ Thế giới tổ chức tại Chicago, Hoa Kỳ, những tác phẩm tử sa xuất sắc do các danh gia như Chu Khả Tâm (朱可心), Trình Thọ Trân (程寿珍), Du Quốc Lương (俞国良), Ngô Vân Căn (吴云根) sáng tạo đã được trưng bày và đoạt giải thưởng xuất sắc.

Tân Thời Trung Quốc.

Năm 1954, chính quyền Trung Quốc chính thức thành lập Xưởng Sản xuất Tử Sa, đánh dấu bước chuyển mình từ sản xuất thủ công tự phát sang quy mô tập thể, có tổ chức và kỹ thuật hóa. Nhà nước mời bảy vị danh sư tử sa đương thời gồm Chu Khả Tâm (朱可心),Nhâm Cam Đình (任淦庭),Bùi Thạch Dân (裴石民),Ngô Vân Căn (吴云根),Vương Dần Xuân (王寅春),Cố Cảnh Chu (顾景舟),Tưởng Dung (蒋蓉), đảm nhiệm vai trò cố vấn kỹ thuật, trực tiếp truyền nghề và đào tạo lớp thợ kế cận.

Năm 1969 lúc này xưởng thủ công nghệ tử sa thu nhận nhiều nghệ nhân trẻ đầy triển vọng như Uông Dần Tiên (汪寅仙) và Hà Đạo Hồng (何道洪). Đây chính là lớp nhân tài kế cận, đặt nền tảng cho thế hệ tử sa mới những người sau này sẽ trở thành nghệ nhân cấp quốc gia, tiếp tục phát dương quang đại truyền thống ngàn năm của tử sa Nghi Hưng.

Còn tiếp..........